GEOGRAFIA

Rzeczpospolita Polska – państwo w Europie środkowej z populacją 38 milionów ludzi i powierzchnią 312 679 km². Pod względem powierzchni Polska jest dziewiątym krajem w Europie. Polska jest krajem nizinnym: trzy czwarte terytorium Polski są na nizinach, poniżej 200 metrów nad poziomem morza. Góry ciągną się na południu wzdłuż południowych granic Polski.

​

Polska dzieli się na 16 wojewódstw: 

• dolnośląskie - Wrocław (631 235);

• kujawsko-pomorskie - Bydgoszcz (siedziba wojewody) i Toruń - (siedziba sejmiku wojewódzkiego)

• lubelskie - Lublin

• lubuskie - Gorzów Wielkopolski (siedziba wojewody) i Zielona Góra (siedziba sejmiku wojewódzkiego)

• łódzkie - Łódź (725 055);

• małopolskie - Kraków (759 137);

• mazowieckie - Warszawa (1 708 491);

• opolskie - Opole

• podkarpackie - Rzeszów

• podlaskie - Białystok

• pomorskie - Gdańsk

• śląskie - Katowice

• świętokrzyskie - Kielce

• warmińsko-mazurskie - Olsztyn

• wielkopolskie - Poznań (553 564);

• zachodniopomorskie - Szczecin

Województwa dzielą się na powiaty a powiaty na gminy.

​

Polska graniczy:

• Na zachodzie z Niemcami (rzeki graniczne Nysa Łużycka i Odra) (długość granicy 467 km)

• Na południowym zachodzie z Czechami (796 km)

• Na południu ze Słowacją (541 km) na południu (granica górska poprzez Sudety i Karpaty)

• Na południowym wschodzie z Ukrainą (535 km) (granica kojarzona z rzeką San)

• Na wschodzie z Białorusią (418 km) (granica również na Bugu)

• Na północnym wschodzie z Litwą (104 km) i Rosją (Obwód Kaliningradzki, długość granicy 210 km)

​

Czy Polska leży nad morzem ?

Tak, na północy nad morzem Bałtyckim. Długość wybrzeża 775 km. Główne handlowe polskie porty: Gdańsk, Gdynia, Szczecin nad Zalewem Szczecińskim (do morza jest 50 kilometrów) i Świnoujście.

​

Krainy historyczno-geograficzne Polski:

• Wielkopolska (stolica Poznań). Gniezno, pierwsza stolica Polski jest w Wielkopolsce.

• Małopolska (stolica Kraków)

• Pomorze (Pomorze Gdańskie: Gdańsk i Pomorze Zachodnie - stolica Szczecin)

• Warmia i Mazury (Olsztyn, kraj jezior),

• Podlasie (Białystok) i Lubelszczyzna (Lublin)

• Śląsk (Śląsk Górny: Katowice i Śląsk Dolny: Wrocław),

• Mazowsze (stolica Warszawa).

​

Lista UNESCO w Polsce

Na liście Światowego Dziedzictwa UNESCO figuruje 15 polskich obiektów.

1. Stare Miasto w Krakowie 1978

2. Królewskie Kopalnie Soli w Wieliczce i Bochni  1978, 2013

3. Auschwitz-Birkenau. Niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady (1940–1945) 1979

4. Białowieski Park Narodowy – (wspólnie z Białorusią) 1979, 1992, 2014

5. Stare Miasto w Warszawie 1980 (stare ale odbudowane po II wojnie światowejod początku po zniszczeniach wojny) 

6. Stare Miasto w Zamościu – przykład renesansowej zabudowy miejskiej1992

7. Średniowieczny zespół miejski Torunia 1997

8. Zamek Krzyżacki w Malborku 1997

9. Kalwaria Zebrzydowska: manierystyczny zespół architektoniczny i krajobrazowy oraz park pielgrzymkowy z XVII w. 1999

10. Kościoły Pokoju w Jaworze i Świdnicy 2001

11. Drewniane kościoły południowej Małopolski i Podkarpacia –Binarowa, Blizne, Dębno Podhalańskie, Haczów, Lipnica Murowana, Sękowa 2003

12. Park Mużakowski nad rzeką Nysą (wspólnie z Niemcami) 2004

13. Hala Stulecia (Hala Ludowa) we Wrocławiu 2006

14. Drewniane cerkwie regionu karpackiego w Polsce i na Ukrainie (wspólnie z Ukrainą) 2013

15. Kopalnia rud ołowiu, srebra i cynku wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi w Tarnowskich Górach 2017

​

Najważniejsze miasta Polski

​

Warszawa – (stolica), 1,7 milionów mieszkańców. Stare Miasto wraz z Zamkiem Krolewskim, Kolumna Zygmunta, Łazienki, Belweder, Pomnik Syrenki. Pałac Kultury i Nauki. Palma. Największe lotnisko w Polsce imienia Fryderyka Chopina. Największy Uniwersytet, Politechnika. Siedziba Sejmu, Rządu RP, Prezydenta RP i Sadu Najwyższego. Stare Miasto zniszczone w czasie Powstania Warszawskiego zostało odbudowane (1955) wraz z Zamkiem Królewskim (po 1971 roku). Centrum Warszawy, odbudowane również po zniszczeniach ostatniej wojny obejmuje poza Starym Miastem dużą dzielnicę Śródmieście.

Kraków – była stolica Polski, Uniwersytet Jagielloński, miasto Papieża Jana Pawła II. Kraków, nie zniszczony w czasie II wojny, z historycznym Rynkiem, zamkiem na Wawelu, w samym centrum miasta, jest ulubionym celem wycieczek. Od lat Kraków wygrywa w sondażach najładniejszego miasta w Polsce. Ołtarz wyrzeźbiony z drewna przez Wita Stwosza w Kościele Mariackim przy Rynku Głównym. Obraz Leonarda da Vinci „Dama z Łasiczką” w Muzeum Książąt Czartoryskich. Wawel – zamek królewski, Smocza Jama – jaskinia niedaleko Wawelu. Pomnik A. Mickiewicza. Uniwersytet Jagielloński – pierwszy w Polsce. Kazimierz – dzielnica żydowska. Barbakan – budowla obronna.

Gdańsk – główne miasto na polskim wybrzeżu Bałtyku. Gdańsk jest jednym z najładniejszych polskich miast. To miasto odegrało ważną rolę w historii, szczególnie w XX wieku. W 1939 roku był to jeden z punktów zapalnych II wojny światowej (Westerplatte), a później, w 1980 roku, stał się miejscem narodzin („Stocznia Gdańska”) ruchu robotniczego Solidarność, który przyczynił się do zakończenia dominacji komunistycznej w Europie Wschodniej. Szczególnie piękne jest gdańskie Stare Miasto, które po zniszczeniach z okresu II wojny światowej zostało pieczołowicie zrekonstruowane do wyglądu z czasów Ligi Hanzeatyckiej. W XIV-wiecznym ratuszu miejskim mieści się muzeum historyczne. 

Łódź – wielkie miasto przemysłowe, znane do niedawna z przemysłu włókienniczego. Łódź to trzecie co do wielkości miasto w Polsce, którego historyczne i ogólnoświatowe znaczenie jest związane z gettem zbudowanym tu podczas II wojny światowej. Spacer po malowniczym centrum pozwala docenić siłę miasta i determinację jego mieszkańców. Najważniejsze dzieła współczesnych polskich artystów czekają na odwiedzających w Muzeum Sztuki. Z kolei poszukiwacze wrażeń mogą spędzić cały dzień w miejskim lunaparku.

Toruń – słynący ze swojego mieszkańca, astronoma Kopernika, Toruń został założony przez Krzyżaków w XIII wieku. Ruiny ich zamku są nadal dobrze widoczne. Jego wygląd niewiele się zmienił od czasów, kiedy zniszczyli go niezadowoleni średniowieczni mieszkańcy. Toruń był jednym z niewielu polskich miast, które uniknęły poważniejszych zniszczeń podczas wojny. Pięknie zachowane Stare Miasto jest miejscem Światowego Dziedzictwa UNESCO. Warto też odwiedzić imponujący Ratusz Miejski. Toruń słynie również z pierników.

Poznań, był przez krótki czas stolicą Polski, a dziś jest stolicą Wielkopolski. Dzięki korzystnemu położeniu między Berlinem a Warszawą przez wiele wieków był ważnym miastem. Mimo że podczas II wojny światowej został poważnie zniszczony (zwłaszcza okolice starówki), został wspaniale odrestaurowany. Wielki Stary Rynek jest jednym z najładniejszych rynków w Europie. Bazylika św. Piotra i Pawła jest jedną z najstarszych katedr w Polsce. Pod zaborami należał do Prus. 

Wrocław – wielkie miasto na Ziemiach Odzyskanych po II wojnie Światowej.  Wrocław jest czwartym co do wielkości miastem Polski i stolicą województwa dolnośląskiego. W średniowieczu leżał na kilku wyspach, które obecnie łączy wiele pięknych mostów. Architektura miasta jest równie wspaniała. Położony w południowo-zachodniej części Polski, niedaleko niemieckiej granicy, Wrocław przyciąga wielu turystów z Niemiec, którzy nazywają to miasto Breslau. 

Katowice – stolica polskiego Sląska. Przemysłowe centrum hutniczo – górnicze (kopalnie węgla kamiennego).

Klimat

Polska leży w strefie klimatu przejściowego, pomiędzy klimatem umiarkowanym oceanicznym na zachodzie a klimatem umiarkowanym kontynentalnym na wschodzie. Średnia temperatura w lecie waha się pomiędzy 16 °C a 20 °C, w zimie – między -6 °C a 0 °C. Średnia roczna
temperatura powietrza w Polsce wynosi 7-9 °C (poza obszarami górskimi).

Parki Narodowe w Polsce – 23 razem.  

Najbardziej znane:

• Białowieski Park Narodowy (żubr, Białowieża),

• Bieszczadski Park Narodowy (ryś, Ustrzyki Górne),

• Tatrzański Park Narodowy (Zakopane).

​

Białowieski Park Narodowy

Białowieski Park Narodowy jest najstarszym parkiem narodowym w Polsce. Został utworzony w 1932 r. jako "Park Narodowy w Białowieży".W 1947 r. reaktywowano go pod obecną nazwą. W 1977 r. UNESCO włączyło Białowieski Park Narodowy w poczet światowych rezerwatów biosfery, a dwa lata późniejuznano go za pierwszy i jedyny w Polsce przyrodniczy Obiekt Dziedzictwa Światowego.W Parku specjalną atrakcją dla turystów jest hodowla żubrów: w stadach dzikich i w zagrodach.

Tatrzański Park Narodowy
Tatrzański Park Narodowy został powołany w 1954 roku, w celu ochrony zasobów przyrodniczych Tatr Polskich. Tatrzański Park Narodowy obejmując zaledwie 0.07% pow. Polski jest odwiedzany przez ok. 3 mln turystów rocznie.
Park obejmuje prawie cale Tatry polskie i sąsiaduje z Parkiem Narodowym na słowackiej stronie. Do obowiązkowych atrakcji turystycznych w Tatrach należą: wjazd kolejką linową na Kasprowy Wierch, spacer do Morskiego Oka, wiosenna wycieczka wśród krokusów do Doliny Kościeliskiej oraz podziwianie panoramy Tatr z Gubałówki. Dla każdego turysty wyjazd w Tatry pozostawia w pamięci smak miejscowych tradycyjnych serów z mleka owiec: bunca, oscypka, bryndzy i żentycy - wyśmienitego i orzeźwiającego napoju z owczego mleka.

Pieniński Park Narodowy Trzy Korony
Założony w 1932 roku, jeszcze przed II wojną światową jest bardzo lubianym i często odwiedzanym Parkiem Narodowym. Bardzo charakterystyczne, kredowe góry z masywem Trzech Koron i przełomem gorskiej rzeki Dunajec są celem niezliczonych wycieczek szkolnych i nie tylko. Spływ tratwami po Dunajcu jest wycieczka która prawie każdy Polak kiedyś „zaliczył”. Liczne źródła wód mineralnych w Krościenku czy Szczawnicy są znane i cenione.

Bieszczadzki Park Narodowy
Połoniny bieszczadzkie Bieszczadzki Park Narodowy, utworzony w 1973 r., jest ostoją dzikiej przyrody jedynej polskiej części Karpat Wschodnich. Tragiczne wysiedlenie po II wojnie światowej Łemków (wschodniosłowiańska, rusińska grupa etniczna), którzy do wojny gęsto zaludniali Bieszczady, sprawiło, że góry długi czas zachowały tu cisze i były środowiskiem życia dzikich zwierząt: wilków, rysi czy niedźwiedzi. Charakterystyczne „połoniny” na szczytach Bieszczad: rozlegle trawiaste polany na szczytach gór są w Polsce symbolem Karpat wschodnich.

​

Największe rzeki Polski:

• Bug – rzeka na granicy wschodniej.

• Wisła – płynie przez Warszawę, Kraków, Bydgoszcz i Toruń

• Odra – płynie przez Wrocław, Opole, Szczecin.

• Warta – płynie przez Poznań.

• Narew – wpada w Bug.

Prawie wszystkie polskie rzeki (99,7%) wpadają do Morza Batyckiego i płyną z południa na północ: takie jest nachylenie: polskie góry są na południu a im dalej na północ tym rozleglejsze są niziny. Rzeki: od wschodu na zachód:
Bug - rzeka na granicy wschodniej (772 km, w tym na terenie Polski 587 km) i Narew wpadająca do Bugu.
Wisła - najważniejsza, najdłuższa polska rzeka (1047 km)), bardzo często w piosenkach, sztuce polskiej symbol Polski: „Jak długo Wisła wody Na Bałtyk będzie słać, Tak długo polskie grody Nad Wisłą będą stać, Stać będzie kraj nasz cały, Stać będzie Piastów gród, Zwycięży Orzeł Biały, Zwycięży polski lud.” i ”Płynie Wisła płynie po polskiej krainie. A dopóki płynie Polska nie zaginie”

Źródła rzeki znajdują się w południowej Polsce, na wysokości 1107 m n.p.m. (Czarna Wisełka) i 1080 m n.p.m. (Biała Wisełka)[5], na zachodnim stoku Baraniej Góry w Beskidzie Śląskim. 
Warta (808 km) Historyczna rzeka kojarzona z Wielkopolską, znana piosenka: „Gdy szedłem raz od Warty”..),
Odra (854 km, w tym na terenie Polski 742 km) Na swoim odcinku centralnym rzeka graniczna z Niemcami, stad powiedzenie Polska „miedzy Bugiem a Odra”. Odra wypływa z Czech.

​

Największe jeziora Polski:

Najwięcej jezior znajduje się w północnej części Polski na Pomorzu: Pojezierze Pomorskie i na Mazurach: Pojezierze Mazurskie.

• Śniardwy (na Pojezierzu Mazurskim, „kraju tysiąca jezior”) największe w Polsce jezioro (114 km²), i sąsiadujące Mamry (104 km²).

• Hańcza (najgłębsze, 108 m głębokości), w samym północno-wschodnim skrawku Polski.

• Morskie Oko w Tatrach, przykład jeziora wysokogórskiego, ulubiony cel wycieczek w Tatrach.

​

Góry w Polsce
Najwyższe góry: Tatry w pasmie Karpat. Na granicy ze Słowacja, najwyższy polski szczyt Tatr Rysy 2499 metrów nad poziomem morza. Jedyne w Polsce góry o charakterze alpejskim. Niestety w Polsce pasmo Tatr ciągnie się zaledwie około 30 kilometrów.
Karpaty : to pasmo gór w środkowej Europie. Karpaty ciągną się od polskiego Śląska poprzez Ukrainę aż do Rumunii.
Polska część Karpat to Beskidy: Śląski, Beskidy Zachodnie, Beskid Niski, Beskidy Wschodnie. W pasmie Karpat są Tatry, Pieniny i Bieszczady.
Bieszczady nalezą do Karpat Wschodnich i odróżniają się Beskidów Zachodnich.
Sudety: na Dolnym Śląsku, na granicy z Czechami. Góry Stołowe, góra Śnieżka.
Góry Świętokrzyskie: jedno z najstarszych pasm górskich. Najwyższy szczyt Łysica 612 m. n p. m. Nazwa gór pochodzi od relikwii Krzyża Świętego przechowywanych w klasztorze na Łysej Górze. Niedaleko miasta Kielce,
stolicy województwa Świętokrzyskiego. Atrakcja turystyczna jest gołoborze: pola kamienne resztek po skalach.

Najważniejsze budowle średniowieczne w miastach Polski
W średniowieczu polskie miasta budowane i organizowane były w oparciu o Prawo Magdeburskie. Układ polskich starych miast z rynkiem, ratuszem i prostokątnymi dzielnicami miast w obrębie murów i wiele innych pochodzi z tego okresu.
Wawel (Zamek Królewski) w Krakowie. Wielokrotnie przebudowywany i rozbudowywany jako, że był siedzibą Królów przez wieki. Główna część Zamku obecnie w stylu renesansowym pochodzi z 16 wieku. W zespól Zamku wchodzi Katedra, również przykład architektury renesansowej. Do Katedry dobudowana jest Kaplica Zygmuntowska w której pochowani są ostatni królowie Polski z dynastii Jagiellonów. Sukiennice na Rynku w Krakowie budynek kopców sukien (materiałów) na Rynku krakowskim. Renesans.
Zamek krzyżacki w Malborku: najwspanialszy zamek gotycki, o charakterze wczesnego średniowiecza. Budowę rozpoczęto w 1274 roku. Zamek dzieli się na Wysoki (najstarsza część, tu miał schronienie władca, Kaplica, Sala Przyjęć), Środkowy Zamek (tu zatrzymywali się goście, mieścił się Szpital i Wielka Kuchnia). Oraz Niski Zamek: tu mieszkali rzemieślnicy, pachołkowie.

Przez jakie miasta przepływa rzeka Wisła ?
Wisła wypływa z Beskidów Sląskich. Przepływa przez Kraków, Sandomierz, Warszawa, Toruń.

Polskie miasta położone nad Bałtykiem?
Gdańsk, Gdynia. W środkowej części miasto Kołobrzeg. W zachodniej Świnoujście. Elbląg chociaż leży nad Zalewem Wiślanym to nie jest dziś portem bo nie ma dogodnej drogi wodnej na Bałtyk.
Najbardziej znane nadmorskie letniska nad Bałtykiem: Sopot, Hel, Ustka,
Międzyzdroje.

​

Jakie Pan zna miasta w polskich górach?

Prym wiedzie stolica Tatr - Zakopane, są też Krynica-Zdrój i Ustroń, jeszcze są Karpacz, Wisła, Bukowina Tatrzańska, Szklarska Poręba.